Η Θεσσαλονίκη «δεν πείνασε πολύ», όπως έγραφε ο Γιώργος Ιωάννου, πάντα για τα δεδομένα της εποχής, αλλά αρρώστησε πολύ, θα συμπληρώναμε Οι αριθμοί έδειξαν ότι αποτράπηκαν οι εκατόμβες της Αθήνας και των νησιών παρά το γεγονός ότι η Θεσσαλονίκη είχε ήδη ένα σημαντικό αριθμό απόρων και είχε δεχτεί και ένα σημαντικό αριθμό προσφύγων από τη βουλγαροκρατούμενη ζώνη. Η στατιστική επεξεργασία των δεδομένων για το δήμο Θεσσαλονίκης μας δείχνει ότι τα θύματα ανήκαν στα φτωχότερα στρώματα και τους ηλικιωμένους, στους άντρες και λιγότερο στις γυναίκες και στα βρέφη, σχεδόν οι μισοί στους φτωχούς Εβραίους, ένα ποσοστό στους πρόσφυγες του 1922 και ένα μικρότερο στους πρόσφυγες από Αν. Μακεδονία και Θράκη. Μια έξαρση ελονοσίας, κατά τους μήνες Ιούνιο έως Νοέμβριο άφησε πολλά θύματα καθώς εκείνοι που αρρώσταιναν ήταν ήδη εξασθενημένοι από την πείνα που είχε προηγηθεί και μπορούσαν να οδηγηθούν στο θάνατο. Εκτιμάται ότι συνολικά ο αριθμός των θυμάτων από τις έμμεσες αιτίες, όπως ήταν η πείνα και οι ασθένειες, σε όλο το διάστημα της Κατοχής έφτασε στη Θεσσαλονίκη τις 5.000 ψυχές.
Οι τρεις μορφές εξουσίας, εξόριστη κυβέρνηση μαζί με τη Μ. Βρετανία, αρχές Κατοχής και κυβέρνηση Τσολάκογλου δεν έδειχναν να δραστηριοποιούνται, τουλάχιστο στο βαθμό που απαιτούσε η οξύτητα της κατάστασης. Τόσο οι Γερμανοί όσο και οι σύμμαχοι ήταν υπεύθυνοι για την πείνα που έπληξε τη χώρα. Η κοινωνία της Θεσσαλονίκης με τις τοπικές ιδιαιτερότητές της ανέπτυξε τάσεις συσπείρωσης γύρω από εκείνους τους θεσμούς ή τους πολιτικούς μηχανισμούς που πρότειναν λύσεις για τα συγκεκριμένα προβλήματα, όπως ήταν η εκκλησία με τα κατηχητικά από τη μία αλλά και το Ε.Α.Μ. από την άλλη.
Το γεγονός ότι η πόλη ήταν κοντά στις παραγωγικές ζώνες έπαιξε έναν πολύ σημαντικό ρόλο, ώστε να μην υπάρξει ποσοστό θανάτων από πείνα αντίστοιχο των Αθηνών. Οι αστοί κινούνταν προς την ύπαιθρο και αν μπορούσαν, έμεναν εκεί, ενώ οι αγρότες, οι κάτοικοι της υπαίθρου, αποκτούσαν αγαθά και συνήθειες της πόλης και είχαν λιγότερα προβλήματα διατροφής τουλάχιστον για το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα της Κατοχής. Οι συναλλαγές των αστών με τους αγρότες, η αλιεία και οι ευρεσιτεχνίες στο μαγείρεμα, οι κλοπές αγροτικών προϊόντων ήταν κάποιες από τις λύσεις στις οποίες κατέφυγε ο πληθυσμός.
Η οργάνωση πιο συγκροτημένων μορφών αντιμετώπισης των προβλημάτων αποτέλεσε το πεδίο ανάδειξης νέων κοινωνικών δυνάμεων αλλά και οριοθέτησης διαχωριστικών γραμμών. Έτσι, τα συσσίτια, παιδικά και ενηλίκων, θεσμός με παράδοση στην πόλη, αναδιοργανώθηκαν από τις παραδοσιακές, ως προς την κοινωνική τους προέλευση και ως προς τη δράση τους στο παρελθόν, δυνάμεις αρωγής των απόρων στην πόλη, τον Ερυθρό Σταυρό, τους εύπορους και τα φιλανθρωπικά τους σωματεία, την Εκκλησία, τέθηκαν υπό την αιγίδα της πολιτείας με μια διαδικασία αργή και σταδιακή και με κύριο πρόβλημα τις οικονομικές απάτες και ατασθαλίες των ανθρώπων που εμπλέκονταν, και έπαιξαν καθοριστικό ρόλο σε όλο το διάστημα της Κατοχής και ιδιαίτερα το δύσκολο χειμώνα του 1941 – 1942.
Στο πεδίο του επισιτισμού των παιδιών αναδείχθηκε η διαχωριστική γραμμή με το εβραϊκό στοιχείο της πόλης καθώς μόνο ο Ερυθρός Σταυρός Θεσσαλονίκης βοήθησε τα παιδικά συσσίτια της Ισραηλιτικής Κοινότητας, τα οποία οργάνωσε η ίδια από τους πρώτους μήνες του 1942. Πέρα από τον Ερυθρό Σταυρό που κινητοποίησε και αγροτικές περιοχές της Μακεδονίας να φιλοξενήσουν παιδιά καθώς και τους εύπορους της πόλης, ταυτόχρονα αναδείχθηκε η δύναμη των συλλογικοτήτων που δημιουργούσε η καταγωγή. (πχ. Πόντιοι)
Στον αντίποδα ως προς την κοινωνική προέλευση και τις ιδεολογικές αφετηρίες, των πρωτοβουλιών των παραδοσιακών φορέων δημιουργήθηκαν και μια σειρά από συσσίτια άλλων φορέων. Με πρωτοβουλία των κομμουνιστικών πυρήνων που είχαν παραμείνει στο πανεπιστήμιο, η Φοιτητική Λέσχη οργάνωσε συσσίτιο για τους φοιτητές από τις 5 Ιουλίου 1941. Συσσίτια οργάνωναν και οι συνεταιρισμοί των δημόσιων υπαλλήλων αλλά και των εργατών.
Από το 1942 και το 1943 ιδιαίτερη βοήθεια για τον επισιτισμό ευρύτερων πληθυσμών πρόσφερε το Ε.Α.Μ. μέσω των τοπικών επιτροπών και της Εθνικής Αλληλεγγύης, ενώ συχνά συνεργάζονταν με τις υπάρχουσες δομές, όπως ήταν οι χριστιανικές οργανώσεις στις συνοικίες.
Η Βουλγαρική Λέσχη για τον προσεταιρισμό των κατοίκων της Θεσσαλονίκης στη βουλγαρική ιδέα διένειμε δωρεάν ή σε πολύ χαμηλές τιμές τρόφιμα και διάφορα άλλα είδη, τα οποία προμηθευόταν από τη Βουλγαρία. Ο επισιτισμός ήταν ένα πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης και προπαγάνδας τόσο σε διεθνές επίπεδο όσο και στο εσωτερικό της πόλης
Η δημιουργία προμηθευτικών και καταναλωτικών συνεταιρισμών ήταν ένας ακόμη τρόπος αντιμετώπισης της πείνας και των ελλείψεων. Συνέδεσε ανθρώπους είτε σε μια συλλογική συναλλαγή με τους παραγωγούς είτε σε μια οργανωμένη και συλλογική άσκηση πίεσης και διεκδίκησης προστασίας από το κράτος και τις αρχές. Εξυπηρετούσε κοινωνικά συμφέροντα και ενέπλεξε την πλειονότητα των πολιτών, αλλού λιγότερο και αλλού περισσότερο, σε ενασχόληση με το κοινωνικό και το πολιτικό γίγνεσθαι ενώ ανέδειξε ως σημαντική δύναμη παρέμβασης το Ε.Ε.Α.Μ. και στη συνέχεια το Ε.Α.Μ..